Kan iedereen een digital nomad worden na de lockdown?

Voor sommigen is de isolatie een slechte remake van Groundhog Day, maar voor anderen klonk deze periode van gedwongen afstand nemen als een heerlijk moment van rust, ver weg van de gebruikelijke professionele beslommeringen. Onder hen is er een groep neo-telewerkers die een nieuwe manier van leven ontdekken, waarbij het werk niet langer is gebonden aan een vast kantoor, waar roosters flexibel worden en waar de bespaarde tijd wordt geïnvesteerd in activiteiten die beter zijn voor het persoonlijk welzijn. Hoewel natuurlijk niet iedereen gelijk is als het gaat om telewerken, al was het maar vanwege de voorwaarden waaronder het wordt beoefend en de mogelijkheid om het te kunnen doen, wilden we toch weten wat deze crisis onthulde over onze binding met onze werkplek en de perspectieven die het opende voor het begrip professionele mobiliteit. Zullen we altijd op kantoor moeten werken? Zal het digitale nomadisme toenemen? Om daar achter te komen, hebben we ons onderzoek gebaseerd op een Frans onderzoek onder mensen die door het thuiswerken hun beroepsmobiliteit hebben heroverwogen, en delen we een aantal uitwisselingen met experts op dit gebied, waaronder socioloog Jean Viard, CNRS onderzoeksdirecteur bij het Political Research Center van Sciences Po Paris.

Grote steden worden steeds meer genegeerd

• De mogelijkheid om niet meer dicht bij je werkplek te wonen

Als er één ding is dat mensen hebben ontdekt tijdens de lockdown, is het dat het inderdaad mogelijk was om op afstand te werken, soms zelfs beter. “Ik zeg al een tijdje tegen mezelf dat ik over 3-4 jaar uit Parijs wil verhuizen,” analyseert Jeanne, eventmanager. “Maar werkend in de evenementenbranche dacht ik altijd dat dit noodzakelijkerwijs een baanverandering zou inhouden. Maar tijdens de lockdown werden we gedwongen ons werk te heroverwegen, we doen meer online evenementen, ik doe steeds meer strategie en steeds minder operationeel werk… en ik begin te denken dat ik eigenlijk gewoon één of twee dagen per maand naar Parijs zou kunnen komen, en de rest van de tijd op afstand zou kunnen werken.”

Volgens Jean Viard zou Jeanne niet de enige zijn in dit geval. Volgens de socioloog versterkt dit ongekende experiment met massaal thuiswerken zwakke signalen, die, hoewel ze al vóór de crisis aanwezig waren, nu onvermijdelijk worden. En daaronder, de aspiratie om buiten de steden te wonen: “Meer dan 60% van de Parijse leidinggevenden droomt ervan om in een kleine stad of op het platteland te wonen, op één of twee uur van de metropool. De beweging is al een tijdje aan de gang: mensen verlaten de steden, Parijs verliest gemiddeld 10.000 inwoners per jaar, en plattelandsbevolkingen groeien sneller dan stedelijke bevolkingen. Maar nu zijn we getuige van een digitale kloof. Het was al in het leven van mensen binnengedrongen, maar we gaan nu naar een echte digitale samenleving, waar we vergaderingen en uitzendingen op afstand kunnen houden zonder te hoeven reizen…”.

“De beweging is al een tijdje aan de gang: mensen verlaten de steden, Parijs verliest gemiddeld 10.000 mensen per jaar, en plattelandsbevolkingen groeien sneller dan stedelijke bevolkingen.” Jean Viard, socioloog

Terwijl veel Fransen al droomden van meer in contact met de natuur leven, maakt deze opgelegde thuiswerk periode deze mogelijkheid steeds concreter. Laure, een journalist die momenteel in Bretagne zit, projecteert zichzelf steeds meer in dit model: “Ik heb altijd in Parijs gewoond, en ik heb het verzadigingspunt bereikt. Als ik mijn vrienden zie die buiten de metropolen wonen, hebben we niet dezelfde levenskwaliteit. Met de lockdown consumeer ik minder, en ik realiseer me dat ik het niet mis… en ik denk dat de prijs die je betaalt om in een grote stad te wonen misschien te hoog is in vergelijking met de voordelen. Geleidelijk aan besef je dat je te ver van de natuur af staat. Bovendien duurt het vanuit Bretagne maar 2 uur en 15 minuten om in Parijs te komen: is het de moeite waard om daar de hele week te wonen?”

En als we weten dat de voordelen van natuur op productiviteit en concentratie goed zijn vastgesteld, zou dit ook bedrijven stof tot nadenken moeten geven… die alles te winnen hebben bij het besparen op kantoorruimte.

Een werkplek die veelzijdig wordt

• Het noodzakelijke behoud van de sociale connectie

Terwijl het kantoor als vaste werkplek steeds minder noodzakelijk lijkt, is thuiswerken niet voor iedereen een wondermiddel. Voor Aurore Flipo, een socioloog die gespecialiseerd is in mobiliteits- en sociale stratificatievraagstukken, is thuiswerken verre van vanzelfsprekend, en blijft het onderscheid tussen professionele en persoonlijke ruimte belangrijk: “Ik weet niet zeker of het belang van de werkplek zal verdwijnen als gevolg van deze crisis” legt de onderzoeker uit. “Ik weet niet zeker of het belang van de werkplek zal verdwijnen in de nasleep van deze crisis,” zegt ze. “Maar een groot nadeel van telewerken is de afwezigheid, of bijna-afwezigheid, van sociale banden. Vandaar de vermenigvuldiging van cowork-plekken, die de grens tussen persoonlijk en professioneel leven herzien en het mogelijk maken om sociale banden te onderhouden.” Een visie die wordt gedeeld door Nathanaël Mathieu, medeoprichter van het Néo-nomade platform. “Thuiswerken kan zich ontwikkelen, maar coworking-ruimtes hebben nog een mooie toekomst voor zich, al is het maar omdat we moeten socializen,” bevestigt hij in een interview met Usbek & Rica magazine. “We gaan onze werkruimtes niet van de ene op de andere dag buiten gebruik stellen, het zal in een vorm van balans moeten gebeuren.”

“Thuiswerken kan zich ontwikkelen, maar coworking-ruimtes hebben nog een mooie toekomst voor zich, al is het maar omdat we moeten socializen” Nathanaël Mathieu, medeoprichter van het Néo-nomade platform

“In plaats van de huiselijke ruimte te investeren, zou de werkplek zichzelf opnieuw uitvinden in een gefragmenteerde vorm, met variabele ruimtes variërend van coworking-ruimte tot thuis, tot het hoekcafé. Fysieke afstand kan een zekere afstand tot een onderwerp geven, maar het heeft ook zijn grenzen,” observeert Laure, de journalist. “De ervaring met telewerken maakt me tegenwoordig minder bang, in de zin dat ik minder bang ben om geïsoleerd te raken dan voorheen. Maar voor concentratie is het soms ingewikkeld. Je “thuis” wordt je werkplek. Het is belangrijk om toegewijde plekken te hebben.” Aurore Flipo is het daarmee eens: “Over het algemeen is waargenomen dat telewerkers de neiging hebben om meer en langer te werken dan wanneer ze op kantoor zijn, en het is soms moeilijk voor sommigen om te stoppen. Het recht op ontkoppeling moet worden gegarandeerd, om ervoor te zorgen dat werk niet interfereert met rusttijd,” legt ze uit. Inderdaad, om effectief te zijn, moet telewerken onder adequate omstandigheden worden uitgevoerd, die het mogelijk maken om privé en professioneel te scheiden, zelfs wanneer je thuis bent. Dit is niet noodzakelijkerwijs vanzelfsprekend voor degenen die kinderen moeten beheren, die in gedeelde flats wonen, of die gewoon niet genoeg ruimte hebben om een werkplek in te richten. De twee ruimtes kunnen dan door elkaar lopen, en concentratie, zoals Laure opmerkt, wordt beïnvloed.

• Een emancipatie van de werkplek die zijn grenzen heeft

Hoewel thuiswerken niet zo eenvoudig is als het lijkt, is de noodzaak om “naar kantoor te gaan” toch in twijfel getrokken in het licht van de crisis. Maar hoe zit het met de beroepen die geen andere keuze hebben dan naar het werk te gaan? Wat hen betreft, moet volgens Jean Viard prioriteit worden gegeven aan nabijheid. “Het lijkt mij zeer mogelijk, na de crisis, dat mensen kunnen denken dat het normaal is om prioriteit te geven aan nabijheid tussen huis en werk voor beroepen die steden draaiende houden, en geen andere keuze hebben dan naar een specifieke werkplek te gaan.” De socioloog gelooft dat deze crisis een kans kan zijn om het sociale huisvestingsbeleid te herzien en de toewijzing van sociale huisvesting te heroverwegen op basis van nabijheid tot de werkplek. “Het sociale huisvestingsbeleid is altijd gebaseerd geweest op inkomen, niet op geografie,” legt hij uit. “Maar het idee dat sociale toewijzing ruimtelijke toewijzing wordt, is een echt probleem. Een verpleegster die elke dag naar Necker moet, zou sociale huisvesting in de buurt moeten krijgen.”

Omgekeerd zou de figuur van de “digitale nomade”, die geen banden heeft en de wereld rondreist, “computer onder zijn arm”, marginaal moeten blijven na de crisis. “Het is een minderheid die zal beseffen dat ze digitale nomaden kunnen zijn,” zegt Jean Viard. Dit betreft banen waarbij je je medewerkers goed moet kennen. Als je iemand kent, kun je heel gemakkelijk communiceren via Skype enz. Maar als je ze nog nooit hebt ontmoet, is het ingewikkelder omdat je op afstand niet alle culturele codes hebt. Naar mijn mening zal dit alleen kleine populaties betreffen, die zullen besluiten om nomadisme verder te pushen. “Een reflectie die weerklinkt in het werk van socioloog Aurore Flipo: “We merken dat thuiswerken vrij populair is onder werknemers, een paar dagen per week.”

Een recent onderzoek uitgevoerd door de vastgoedadviesgroep Colliers International onder werknemers in 25 landen toont aan dat 71% van de respondenten die voor de crisis nog nooit op afstand hadden gewerkt, nu graag één dag per week op afstand zouden willen werken.

• Een terugkeer naar normaal

Als twee maanden van lockdown onvoldoende zijn om de echte opkomst van nieuwe vormen van duurzame professionele mobiliteit te zien, lijkt een “terugkeer naar normaal”, waarbij de meerderheid van de werknemers elke dag naar een vaste werkplek gaat, moeilijk vol te houden. De uitdaging zal dan zijn om nieuwe, gezonde en duurzame manieren van thuiswerken te bedenken. “Voorlopig hebben bedrijven en publieke werkgevers vooral dringend gereageerd op thuiswerken, maar het zal ook het begin markeren van een langdurigere reflectie over een organisatie die thuiswerken bevordert” denkt Aurore Flipo . “This may indeed be necessary for a long time, according to recent statements by the government, which indicated that telework should be favoured after the crisis. It will therefore inevitably be necessary for the urgent reactions adopted in companies to be replaced by real strategies,” legt de onderzoeker uit.

Langetermijnstrategieën die werknemers noodzakelijkerwijs zullen leiden om hun manieren van verplaatsen te heroverwegen, door reistijden te verkorten en mobiliteit te bevorderen die beter aansluit bij hun nieuwe levensstijlen.

• Een crisis die ecologisch bewustzijn zal wakker maken

“Er zullen nieuwe verwachtingen zijn: mensen zullen bang zijn voor het openbaar vervoer, dus we gaan meer fietsen, wandelen en auto’s gebruiken,” voorspelt Jean Viard. Volgens de socioloog zal het heroverwegen van tijd door thuiswerken aan te moedigen dan mogelijk maken om ruimte te heroverwegen: zachte mobiliteit zal worden aangemoedigd, fietspaden en trottoirs zullen worden verbreed, auto-fiets relais aan de rand van steden zullen degenen die van verder komen in staat stellen om de laatste paar kilometers te fietsen… Een vermindering van reizen die een groenere economische heropleving zou aanmoedigen, een andere grote zorg van deze crisis.

"Er zullen nieuwe verwachtingen zijn: mensen zullen bang zijn voor het openbaar vervoer, dus we gaan meer fietsen, wandelen en auto's gebruiken," zegt Jean Viard.

Want het is ook een van de grote lessen van deze periode van lockdown: overal dalen de vervuilingsniveaus, keren dieren terug naar gebieden die ze hadden verlaten… en worden mensen zich elke dag meer bewust van hun impact op de natuur. “Met de komst van de lockdown verandert onze relatie met de natuur,” legt naturalist Grégoire Loïs uit in een recent interview op Enlarge Your Paris.

Deze lange dagen, vrij van reistijd en sociale interactie, moedigen contemplatie aan. Maar buiten is het lente, met andere woorden de drukte en opwinding van voortplanting in de vorm van zaden, larven, eieren… Een permanent spektakel! In normale tijden is het moeilijk om er aandacht aan te besteden. “Deze ongekende situatie leidt tot een versterking van de banden die ons verbinden met het wilde, die in onze samenlevingen bijzonder gespannen zijn,” voegt hij eraan toe. Nog een argument om de migratie van stedelingen naar het platteland te versnellen, thuiswerken te herwaarderen en onze manieren van reizen te heroverwegen? De tijd zal het leren.

Heb je erover nagedacht om naar het buitenland te verhuizen? Blader dan door onze vacatures om te zien of er een baan is die bij je past!